Alimlər aşkar ediblər ki, qarışqalar insan sidiyinin qoxusunu alaraq onlarda xərçəng olub-olmadığını müəyyən edə bilirlər. Tədqiqatçılar bildiriblər ki, bu həşəratlar xəstələrdə erkən mərhələdə xərçəngi aşkar etmək üçün sərfəli üsul kimi istifadə oluna bilər.
Evdar.az xarici mətbuata istinadən xəbər verir ki, fransız alimlərinin kəşfinə əsasən qarışqalar insanların sidiyindəki xərçəng qoxusunu aşkar edə bilirlər.
Əvvəllər bir neçə növ xərçəngin sidik qoxusunu dəyişdirdiyi aşkar edilmişdi, lakin mütəxəssislər ilk dəfə olaraq qarışqaların bu qabiliyyətə malik olduğunu aşkar etdilər.
Tədqiqatın müəllifi, Fransanın Paris şəhərindəki Sorbon Paris Nord Universitetinin professoru. Dr. Patrizia d’Ettorre deyir: “Qarışqalar sağlam fərdləri şiş daşıyanlardan ayırd etmək üçün biodetektor kimi istifadə edilə bilər. Həmçinin, qarışqaları öyrətmək asandır, onlar olduqca tez öyrənirlər və onları saxlamaq baha başa gəlmir”. dedi.
Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences jurnalında dərc olunan araşdırma üçün tədqiqatçılar Formica fusca kimi tanınan 70 qarışqaya şişi olan və olmayan siçanların sidik nümunələrinə məruz qoyublar.
ÜÇ SINAQDAN SONRA ÖYRƏNİRLƏR
Üç sınaqdan sonra qarışqalar sağlam siçanların sidik qoxusu ilə şiş daşıyan siçanların sidik qoxusu arasında fərqi ayıra bildilər.
Tədqiqatın müəllifləri qarışqaların sidiklə xərçəngi aşkar edə bilməsinin səbəbini bu heyvanların çox həssas qoxu sisteminə malik olmaları ilə izah ediblər.
Prof. Dr. d’Ettorre “Biz qarışqaları xərçəngi qoxulaya bilmək üçün mükafatla əlaqəli öyrənmə üsulu ilə öyrətdik” dedi.
Digər tərəfdən tədqiqatçılar növbəti təcrübələrini insan sidiyindən istifadə edərək həyata keçirəcəklərini açıqlayıblar. Əvvəlki araşdırmalar itlərin bu şəkildə öyrədildikdən sonra sidik qoxusundan da xərçəng aşkarlaya bildiyini göstərib.
Bununla belə, tədqiqatçılar qarışqaların itlər və elektron cihazlarla müqayisədə xəstələrdə xərçəngi aşkar etmək üçün daha sərfəli üsul kimi istifadə edilə biləcəyini bildiriblər.
Diaqnozun məqsədi nədir?
Xərçəng hüceyrələri sidiyə nüfuz olur. Xəstəlik hələ də heç bir şəkildə özünü göstərmir, lakin onlar artıq var – sözdə biomarkerlər mövcuddur və ifraz olunur (qoxu verən xüsusi kimyəvi birləşmələr). Sidikdə bir xüsusi qoxu yaranır. Onu hər hansı bir cihaz tərəfindən demək olar ki, hiss etmək əlçatmazdır. Ancaq qarışqalar iyi hiss edir. Qarışqalar hətta şişin başlanğıcından da yayılan qoxuya reaksiya verməyi tez öyrənirlər. Təlim üçün şərbətə xərçəng hüceyrələrinin olduğu bilinən sidik qarışdırılıb. Üç cəhddən qarışqalar xərçəng qoxusunu “xatırladılar” və sonra heç bir şərbət olmadan ona getdilər.
Borular Petri qabına yerləşdirildi: birində analiz edilən nümunəni əks etdirən damcı, digərində sadəcə qoxulu maddə var idi və iki boru boş idi. Qarışqlar hələki ən aqressiv döş xərçəngini aşkar edərlər. Lakin alimlər əmindirlər ki, onların “canlı cihazları” digər növləri tanıya biləcək.
