İndiki vaxtda hər şeyin saxta və orijinal versiyaları eyni bazarda satışdadır. Bu səbəbdən də istehlakçılar üçün əsl məhsulu saxtadan ayırmaq çox çətindir. Xüsusilə qida sənayesi üçün çox vacibdir. Orijinalı saxtadan ayırmağın çətin və vacib məsələ olduğu məhsullardan biri də duzdur. Bu barədə bir çox müzakirələrə və suallara səbəb olan duzla bağlı təhlillərin nəticələrinə əsaslanaraq, heç şübhəsiz deyə bilərik ki, qaya duzu bütün duz növləri arasında ən sağlam duzdur.
Bəs, təbii və orijinal qaya duzunu necə və hansı üsullarla müəyyən edə bilərik? Evdar.az duzlarla bağlı araşdırmanı təqdim edir.
Təbii Duzu Necə Təyin Etmək Olar?
Təbii qaya duzunun təyin edilməsi üsulu və xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
- Həqiqi və təbii qaya duzu kristal quruluşa malikdir və ağ və ya müxtəlif ağ çalarlardadır. Əgər duzunuz boz və ya çəhrayı kimi müxtəlif rənglərə malikdirsə, o, çox güman ki, təbii və əsl qaya duzu deyil. Ancaq Himalay duzu kimi bəzi qaya duzu növləri çəhrayı rəngdə olur.
- Əsl qaya duzunun başqa bir fərqləndirici xüsusiyyəti onun axıcı olmamasıdır. Təbiilikdən uzaq olan və nəmləndirmənin və topaqlanmanın qarşısını alan E-536 kimi bir çox kimyəvi maddə ehtiva edən bütün duzlar çox asanlıqla axır. Ancaq duzun ən təbii və saf forması olan qaya duzu kristalları bəzən bir-birinə yapışa bilir. Normal otaq temperaturunda kristal qaya duzunun zamanla daşlaşmağa başlayacağını görə biləcəksiniz.
- Aydındır ki, eyni toz hissəcikləri olan duzlar təmizlənmiş və zavod məhsullarıdır. Ancaq təbii duzda nadir və ləkəli qaramtıl duzlu gillər olur. Bu, qaya duzunun təbii olduğunun göstəricisidir.
- Təbii qaya duzu daş dəyirmanlarda üyüdülür. Bu səbəbdən onların görünüşü də tərkibi qədər təbiidir.
Duzun saxta olduğunu necə müəyyən etmək olar?
Xarici görünüşünə görə duzun təbiiliyinə şübhə edirsinizsə, təmiz və ya təbii olduğunu yoxlamaq əslində çox asandır.
- Yarım çay stəkan üzüm sirkəsinə 1 çay qaşığı duz əlavə edin. Təxminən 5-10 dəqiqə gözləyin. Əgər sirkə təzə açılmış qazlı içkilər kimi aşağıdan yuxarıya doğru köpüklənməyə başlayırsa və bir müddət sonra bulanıqlaşırsa, o duz təbii deyil.
Duzun Faydası və Zərəri
Ümumiyyətlə zərərli hesab edilən duz təmizlənmiş natrium xloriddir (NaCl). Bu duzdan istifadə etməmək daha yaxşıdır. Çünki bu gün bazar rəflərində satılan bütün təmizlənmiş duzlar əslində sənayenin istifadə edə bilmədiyi tullantı duzlarıdır. Duz istehsalının böyük bir hissəsi birbaşa sənaye üçün nəzərdə tutulub. Duzsuz demək olar ki, heç nə istehsal oluna bilməz. Buna görə istehsal fazasında təmizlənmiş təbii duzdan yalnız NaCl qalır. Bu tullantı duzu insanların istehlakı üçün bazara təklif olunur. Üstəlik, təmizlənmiş duzda duzun axıcılığını asanlaşdıran və yığılmasının qarşısını alan bir çox kimyəvi maddələr var.
Məlumdur ki, təmizlənmiş xörək duzu təbii duzu əvəz etdikdən sonra xəstəliklər artmaqdadır. İnsan orqanizmi zərif duzu özünə təhlükə kimi qəbul etdiyi üçün istehlak edilən zərif duzdan tez bir zamanda xilas olmaq istəyir. Bu səbəbdən həddindən artıq miqdarda istehlak edilən duzun süzülməsi və xaric edilməsi bütün ifrazat sisteminə, xüsusən də böyrəklərə əhəmiyyətli bir yük və təzyiq yaradır. Bu zaman təmizlənmiş duz orqanizmdə həddindən artıq su yığılmasına səbəb olur və ürək çatışmazlığına səbəb ola bilər. Bədəndən xaric edilə bilməyən təmizlənmiş duz yenidən kristallaşır və birbaşa oynaqlarda və sümüklərdə saxlanılır. Bu, revmatik xəstəliklərə, öd kisəsi və böyrək daşlarının əmələ gəlməsinə yol açır.
Ancaq qaya duzu kimi təbii və işlənməmiş duzlar kifayət qədər miqdarda istehlak edildikdə orqanizmə zərər vermir, əksinə fayda verir. Əslində duz – daha doğrusu – “əsl duz” həyatın əvəzsiz elementidir. Duz hüceyrələrimizdə biokimyəvi reaksiyalara məruz qalır və bədən funksiyalarında iştirak edir. Suyun damarlarımızda və hüceyrələrimizdə qalması duz sayəsində mümkündür. Duz həmçinin sinirlərimizin ötürülməsini təmin edir, əzələlərimizi daraldır və müxtəlif qida maddələrinin hüceyrələrə daxil olmasını təmin edir.
Digər tərəfdən, duz yediklərimizə dad qatmaqla yanaşı, həm də bizə dinclik və xoşbəxtlik bəxş edir. Yəni duzun insan psixologiyasına da faydası var. Əslində, ABŞ-ın Ayova Universitetinin tədqiqatçıları tərəfindən hazırlanan bir hesabatda duzun təbii antidepresan ola biləcəyi fikri yer alır. Araşdırmaya görə, siçanlar üzərində aparılan təcrübələrdə duz çatışmazlığının heyvanların normal olaraq etməkdən həzz aldıqları işlərdən uzaq durmasına səbəb olduğu görülmüş və bu, depressiya əlaməti olaraq şərh edilmişdir.
Qeyd edək ki, Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin (AQTA) əməkdaşları tərəfindən aparılmış araşdırma zamanı fiziki şəxs Məmməd Adil oğlu Mənsimovun İrandan idxal etdiyi “Behnam Kar Azar Bilasavar Co” şirkətinin istehsalı olan “Morvarid” əmtəə nişanlı çəhrayı duzun Sabirabad şəhəri, Vidadi küçəsi, 8A ünvanında yerləşən qablaşdırılma müəssisəsində “İlğım” əmtəə nişanı ilə “Himalay duzu” adı altında qablaşdırılaraq satışa çıxarıldığı aşkarlanıb. Həmçinin məhsulun etiketində tərkibinə yodun qatılması ilə bağlı hər hansı məlumatın qeyd edilmədiyi müəyyən olunub.
Faktla bağlı fiziki şəxs barəsində inzibati tədbir görülüb, məhsulların satışdan geri çağırılmasına dair qərar qəbul edilib. Ticarət şəbəkələrinin rəhbərlərinə bu məhsulların təchizatçı müəssisəyə geri qaytarılması barədə xəbərdarlıq məktubu ünvanlanıb.
Təbiiliyi, keyfiyyəti və insan sağlamlığına müsbət təsiri sertifikatlı duz markalarına aid olan duz məhsullarından istifadə edərək sağlamlığınızın qeydinə qalın!
